Nauka zasad pisowni „nie” z przymiotnikami może być nieco skomplikowana, ale jest niezbędna dla każdego, kto chce prawidłowo posługiwać się językiem polskim. W tym artykule przyjrzymy się najważniejszym zasadom i wyjątkom dotyczącym łącznej i rozdzielnej pisowni „nie” z przymiotnikami.
Podstawowa zasada pisowni „nie” z przymiotnikami
Zgodnie z podstawową zasadą języka polskiego, partykułę „nie” z przymiotnikami zapisujemy łącznie. Przykłady takiego zapisu to: niemiły, niegrzeczny, niedrogi, nietykalny. Istnieją jednak sytuacje, w których pisownia „nie” z przymiotnikami będzie rozdzielna. W kolejnych punktach omówimy te wyjątki.
Pisownia „nie” z przymiotnikami w stopniach wyższym i najwyższym
W przypadku przymiotników w stopniach wyższym i najwyższym, z reguły stosujemy rozdzielną pisownię „nie”. Przykłady to: nie gorszy, nie najgorszy, nie szybszy, nie najszybszy. W języku polskim istnieje jednak przypadek, gdy zaprzeczające „nie” zostaje wplecione w środek przymiotnika w stopniu najwyższym, tworząc zapis: najniegrzeczniejszy (najbardziej niegrzeczny). Jeśli chcemy przekazać, że nie jest najgrzeczniejszy, użyjemy zapisu zgodnego z ogólną zasadą: nie najgrzeczniejszy.
Przeczytaj: Co to jest równoważnik zdania?
Pisownia „nie” z przymiotnikami w sytuacji przeciwstawienia
Rozdzielna pisownia „nie” z przymiotnikami występuje również w sytuacji przeciwstawienia, np. „nie nowe, ale stare”. Innym przykładem może być sytuacja, w której „nie” tworzy ogólne wyrażenie z powtórzoną formą przymiotnika, np. „był młody nie młody”. Podobnie postępujemy, gdy konfrontujemy dwie cechy i eksponujemy jedną z nich: „Jest szczupła, ale nie chuda”.
Pisownia „nie” z przymiotnikami po przysłówkach i wyrażeniach
Nie oddzielamy partykuły „nie” od przymiotnika, gdy poprzedza ją przysłówek, np. bynajmniej albo wcale, oraz gdy przed przymiotnikiem umieszczamy wyrażenie „gdyby nie” – „bynajmniej nie zdrowy ten obiad”, „gdyby nie ciężka praca…”.
Pisownia „nie” z przymiotnikami w sytuacji przeciwstawienia logicznego z dużą literą
Partykułę „nie” z przymiotnikami piszemy rozdzielnie, gdy mamy do czynienia z przeciwstawieniem logicznym, w którym dany przymiotnik zapisujemy dużą literą, np. nie-Polak, nie-Szekspirowski (co oznacza, że dramat został napisany przez kogoś innego niż Szekspir, a nie nieszekspirowski – inny niż Szekspira, np. styl).
Polecamy: Jak wybrać dobre przedszkole dla dziecka?
Pisownia „nie” z przymiotnikami w sytuacji zaprzeczania całemu wyrażeniu
Wyjątkiem od zasady łącznej pisowni „nie” z przymiotnikami jest sytuacja, w której zaprzeczenie dotyczy całego wyrażenia, np. „to nie jedyne przykłady” w znaczeniu „to nie są jedyne przykłady”.
Pisownia „nie” z przymiotnikami w sytuacji wprowadzenia przeciwstawienia
Rozdzielna pisownia „nie” z przymiotnikami jest stosowana, gdy „nie” wprowadza przeciwstawienie, np. „nie nowe, ale stare”. Drugim wyjątkiem będzie sytuacja, w której „nie” tworzy ogólne wyrażenie z powtórzoną formą przymiotnika, np. „był młody nie młody”. Podobnie postępujemy, gdy konfrontujemy dwie cechy i eksponujemy jedną z nich: „Jest szczupła, ale nie chuda”.
Pisownia „nie” z przymiotnikami w sytuacji konfrontacji dwóch cech
W przypadku konfrontacji dwóch cech i eksponowania jednej z nich, również stosujemy rozdzielną pisownię „nie” z przymiotnikami. Przykład: „Jest szczupła, ale nie chuda”.
Pisownia „nie” z przymiotnikami po wyrażeniach wprowadzających przeciwstawienie
Rozdzielna pisownia „nie” z przymiotnikami obowiązuje po wyrażeniach wprowadzających przeciwstawienie, takich jak „gdyby nie”, „już nie”, „nawet nie” czy „czyż nie”, np. „Już po terminie, a rachunki nadal nie opłacone. Gdyby nie szybka reakcja policji, doszłoby do tragedii”.
Pisownia „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
Zasady pisowni „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi są tożsame z regułami zapisu przymiotników. W oparciu o tę regułę napiszemy: nieleżący, niepalący. Wcześniej cząstkę „nie” z imiesłowem przymiotnikowym należało pisać razem lub osobno w zależności od ich znaczenia. Warto jednak wiedzieć, że ta zasada nie została zniesiona i nadal może być stosowana.
Właściwe stosowanie zasad pisowni „nie” z przymiotnikami jest kluczowe dla każdego, kto chce dobrze posługiwać się językiem polskim. Choć zasady te mogą być trudne do zapamiętania, warto je opanować, aby uniknąć błędów i być pewnym, że nasze teksty są poprawne językowo.
„Pisownia „nie” z przymiotnikami po przysłówkach i wyrażeniach
***Nie*** oddzielamy partykuły „nie” od przymiotnika, gdy poprzedza ją przysłówek, np. bynajmniej albo wcale, oraz gdy przed przymiotnikiem umieszczamy wyrażenie „gdyby nie” – „bynajmniej nie zdrowy ten obiad”, „gdyby nie ciężka praca…”.”
Chyba właśnie oddzielamy.