Równoważnik zdania to pojęcie, które może na początku wydawać się nieco skomplikowane, jednak warto się z nim zapoznać – zwłaszcza jeśli interesujesz się językoznawstwem. W tym artykule postaramy się wyjaśnić, na czym polega równoważnik zdania, jakie są jego rodzaje, a także jak przekształcać równoważniki w zdania i na odwrót.
Co to jest równoważnik zdania?
Równoważnik zdania to wyraz lub ciąg wyrazów, które nie tworzą formalnie zdania (zazwyczaj nie zawierają orzeczenia), jednak oddają tę samą treść, co zdanie. Innymi słowy, jest to sposób przekazania informacji bez użycia pełnego zdania.
Przykłady równoważników zdań:
- Piękna pogoda.
- Sprawa zakończona.
- Kto tam?
- Dokąd to?
- Dlaczego tak?
- Nie krzyczeć!
- Cisza! Uwaga!
- Nigdy więcej wojny!
Rodzaje równoważników zdań
Równoważniki zdań można podzielić na dwa zasadnicze rodzaje:
Wypowiedzi bez czasowników
W tym przypadku w równoważniku występują wszystkie samodzielne części mowy oprócz czasowników. Zwykle zawierają one szczegóły właśnie omawianej kwestii i występują najczęściej w dialogach.
Przykład:
- Czytam książkę. – Jaką? – 1222. – Jakiego autora? – Anne Holt.
Wypowiedzi z czasownikami w formie nieosobowej
W tego typu równoważnikach zdań występują czasowniki w formie nieosobowej, najczęściej imiesłowy nieodmienne.
Równoważniki zdań w wypowiedzeniach złożonych
Równoważniki stanowią również części składowe wypowiedzeń złożonych. W wypowiedzeniach złożonych najczęściej jako równoważniki zdań występują konstrukcje z imiesłowami przysłówkowymi (współczesnym i uprzednim).
Przykłady wypowiedzeń złożonych z równoważnikami zdań:
- Ten sobie mówi i ten sobie mówi, pełno radości i krzyku.
- Wszystko, co tylko mogłem przeżyć, już za mną.
Imiesłowowe równoważniki zdań
Imiesłowowe równoważniki zdań to z reguły zdanie podrzędne (okolicznikowe lub sposobu) w wypowiedzeniach złożonych.
Przykłady:
- Siedział przy stole, czytając gazetę.
- Przeczytawszy gazetę, wyszedł z domu.
Polecamy: Odmienne i nieodmienne części mowy
Zasady stosowania imiesłowowych równoważników zdań
Przy stosowaniu imiesłowowych równoważników zdań częste są błędy logiczno-składniowe. Wynikają one z nieznajomości dwóch zasad ich używania, mianowicie:
Zasada tożsamości podmiotów
Zasada ta polega na tym, że wykonawca czynności wyrażonej imiesłowem nieodmiennym musi być jednocześnie wykonawcą czynności wyrażonej w orzeczeniu w formie osobowej czasownika.
Przykład poprawny:
- Żołnierze maszerowali, głośno śpiewając. (Żołnierze maszerowali i śpiewali – ten sam podmiot)
Przykłady niepoprawne:
- Mając 5 lat, umarła mu matka. (Gdy on miał 5 lat, umarła jego matka – różne podmioty)
- Wszedłszy do budynku, nastąpił wybuch. (To nie wybuch wszedł do budynku, a człowiek lub ludzie – różne podmioty)
- Podziwiając grę aktorów, ogarnia człowieka wzruszenie. (Kiedy widz podziwia grę aktorów, ogarnia go wzruszenie – różne podmioty)
Zasada jednoczesności albo uprzedniości czynności w zdaniu głównym i w równoważniku zdania
Zasada ta wymaga, żeby czynność wyrażona imiesłowem kończącym się na -ąc była jednoczesna z czynnością w zdaniu głównym, a czynność wyrażona imiesłowem z końcowką -wszy, -łszy wcześniejsza od czynności w zdaniu głównym.
Przykład poprawny:
- Jedząc, mlaskał ustami. (Kiedy jadł, mlaskał.)
- Zjadłszy ciastko, obtarł usta. (Najpierw zjadł ciastko, potem obtarł usta.)
Przykład niepoprawny:
- Podejmując (zamiast: Podjąwszy) się pracy, wykonali ją sumiennie. (Najpierw bowiem się jej podjęli, potem ją wykonali.)
Ogólna zasada interpunkcji dla zdań złożonych z imiesłowowym równoważnikiem zdania
W przypadku zdań złożonych z imiesłowowym równoważnikiem zdania, należy oddzielać równoważnik od innych części zdania przecinkiem, nawet jeśli równoważnik ten jest jednym wyrazem bez określeń.
Przykłady:
- Idąc, rozmawiali.
- Ziewnąwszy, zasnął.
Przekształcanie równoważników zdań w zdania i na odwrót
Jeśli już zrozumiesz, co to jest równoważnik zdania i zdanie, przekształcanie jednego w drugie lub na odwrót nie powinno sprawiać większych problemów. Wystarczy brak formy osobowej w równoważniku zdania zastąpić formą osobową czasownika.
Przeczytaj też: Jak zrobić slime?
Przykłady przekształceń równoważników zdań w zdania:
- Równoważnik zdania: Nareszcie wakacje!
- Zdanie: Nareszcie przyszły wakacje!
- Równoważnik zdania: Kochani, ciszej…
- Zdanie: Kochani, proszę o ciszę…
- Równoważnik: Gratulacje za udany występ!
- Zdanie: Gratuluję udanego występu!
- Równoważnik: Podpis nieczytelny.
- Zdanie: Podpis jest nieczytelny.
Przykłady przekształceń zdań w równoważniki:
- Zdanie: Nareszcie przyszły wakacje!
- Równoważnik zdania: Nareszcie wakacje!
- Zdanie: Kochani, proszę o ciszę…
- Równoważnik zdania: Kochani, ciszej…
- Zdanie: Gratuluję udanego występu!
- Równoważnik: Gratulacje za udany występ!
- Zdanie: Podpis jest nieczytelny.
- Równoważnik: Podpis nieczytelny.
Zachęcamy do treningu przekształcania równoważników zdania w zdania – tak jak w każdym przypadku, to praktyka czyni mistrza!
